مقایسه و رقابت
لا یَسْتَوی مِنْکُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ... (حدید، 10)
کسانی‌که قبل از فتح مکه، انفاق و جهاد کردند، با دیگران یکسان نیستند.
مقایسه کردن و ایجاد حسّ رقابت، در صورتی که حسادت‌ها را برنینگیزد، از روش‌های رشد فعالیت در سازمان است.
پاسخ به پرسش‌ها
اَوَ ءاباؤنا الاوّلون (48) قُلْ إِنَّ اْلاوَّلینَ وَ اْلاخِرینَ (49) لَمَجْمُوعُونَ إِلى میقاتِ یَوْمٍ مَعْلُومٍ (واقعه، 50)
مشرکان پرسیدند: آیا در قیامت، پدران ما هم حاضر می‌شوند؟ خداوند به پیامبر فرمود که بگو: همه پیشینیان و آیندگان در آنجا جمع می‌شوند.
رهبران و مدیران باید به ابهامات و سؤالات، با قاطعیت پاسخ دهند، حتی اگر آن سؤالات از سوی مغرضین مطرح گردد. عدم توجه به این موضوع باعث می‌شود، همدلان دچار تردید شوند.
تجلیل از پیشکسوتان
ثُلَّةٌ مِنَ اْلاوَّلینَ (واقعه، 13)
گروه زیادی از کسانی که وارد بهشت می‌شوند، از پیشینیان هستند.
بزرگداشت و تجلیل از پیشکسوتان و پیشینیان نباید فراموش شود.
تشویق با ابزار مورد علاقه
فیهِما فاکِهَةٌ وَ نَخْلٌ وَ رُمّانٌ (الرحمان، 68)
در باغ‌های بهشت، میوه و خرما و انار است.
مردم باید به وسیله چیزهایی تشویق شوند که به آن علاقه دارند تا اثر انگیزشی بالایی داشته باشد.
ارزشیابی عملکرد
سَنَفْرُغُ لَکُمْ أَیُّهَ الثَّقَلانِ (الرحمان، 31)
به زودی، حساب و کتاب و عملکرد شما را بررسی می‌کنیم.
حسابرسی و ارزشیابی عملکرد کارکنان، از وظایف مدیران است و باعث ایجاد انگیزه نسبت به انجام وظایف می‌شود.
گذشت از لغزش‌ها
الَّذینَ یَجْتَنِبُونَ کَبائِرَ اْلإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ إِلاَّ اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّکَ واسِعُ الْمَغْفِرَةِ... (نجم، 32)
کسانی که از گناهان بزرگ و زشت اجتناب کنند، خداوند از گناهان کوچک و ناخواسته آن‌ها در می‌گذرد؛ زیرا خداوند آمرزشش وسیع است.
باید از اشتباهات ناچیز و ناخواسته کارکنانی که عملکرد خوبی دارند، گذشت کرد. زیرا که گذشت از لغزش‌ها، تأثیر بسیار مثبتی بر فعالیت‌های آینده کارکنان دارد.
تفهیم سخنان
فَکانَ قابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنى (نجم، 9)
آیه، اشاره به معراج پیامبر صلی الله علیه و آله دارد که فاصله‌اش از ذات کبریایی، به اندازه دو کمان یا کمتر شد.
در بیان مطالب مهم، باید از کلماتی استفاده کرد که برای مخاطب قابل فهم باشد؛ تا هم احساس همبستگی و صمیمیت به‌وجود بیاید و هم، مسأله در ابهام نماند. (چنان که خداوند در بیان شب معراج، نزدیک شدن پیامبر صلی الله علیه و آله به سوی خود را با اندازه‌های دنیایی بیان فرموده است.)
حمایت از مدیران
ما ضَلَّ صاحِبُکُمْ وَ ما غَوى (نجم، 2)
ای مردم! مصاحب شما (حضرت محمد صلی الله علیه و آله) نه گمراه شده و نه منحرف گشته است.
مدیران باید از کسانی که به آن‌ها مسئولیت می‌سپارند و مورد تهمت قرار گرفته‌اند، دفاع کنند. (چنانکه خداوند از پیامبر اکرم دفاع نموده است.)
ابلاغ کتبی
وَ کِتابٍ مَسْطُورٍ (2) فی رَقٍّ مَنْشُورٍ (طور، 3)
(فرامین پروردگار) در کتابی خط به خط نوشته شده و در صفحاتی گشوده شده است.
دستورات و فرامین، باید به صورت مکتوب ابلاغ گردد.
ابلاغیه‌ها باید بلیغ و رسا باشند و از زیبایی ظاهری، جهت برانگیختن انگیزش درونیِ کارکنان، برخوردار باشد.
انجام اصلاح از بالاترین مقام
وَ فی مُوسى إِذْ أَرْسَلْناهُ إِلى فِرْعَوْنَ... (ذاریات، 38)
آن‌گاه که موسی را به سوی فرعون فرستادیم.
در اصلاحِ نظام اداری، باید از اصلاح مدیران ارشد و کارفرمایانِ سطوح بالا شروع کرد.
تعریف وظایف و اختیارات
وَ جاءَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهیدٌ (ق، 21)
هرکس وارد قیامت می‌شود، با او دو فرشته است که یکی او را به جلو سوق می‌دهد و دیگری گواه اوست.
حدودِ اختیارات و وظایف کارکنان، باید کاملاً روشن و مشخص باشد. (چنان که خداوند اختیارات آن دو فرشته را بیان کرده است.)
نظارت همه جانبه
إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعیدٌ (ق، 17)
دو فرشته بر دوش چپ و راست انسان قرار دارند که اَعمال او را ثبت می‌کنند.
نظارت باید همه‌جانبه باشد و به‌طور دقیق و کامل انجام گیرد تا بتوان به آن استناد کرد و دارای اعتبار و ارزش باشد.
تقسیم عادلانهِ کار میان افراد، اصل مهمی در مدیریت است. (کارِ نظارت بر اَعمال انسان، میان دو فرشته تقسیم شده است.)
در دسترس بودن مدیر و استقلال رأی
وَ‌اعْلَمُوا أَنَّ فیکُمْ رَسُولَ‌اللّهِ لَوْ یُطیعُکُمْ فی کَثیرٍ مِنَ اْلامْرِ لَعَنِتُّمْ... (حجرات، 7)
ای مردم! رسول خدا در میان شماست و شما باید از او تبعیت کنید و اگر او از شما تبعیت کند، قطعاً به سختی و مشقت خواهید افتاد.
مدیران و رهبران در نظام اسلامی باید در دسترس باشند تا بتوان با آن‌ها بدون واسطه سخن گفت. (فیکم رسول الله)
مدیران و رهبران باید استقلال رأی داشته باشند و بتوانند در مسائل، تصمیم‌گیری کنند تا تشتت آراء به وجود نیاید.
خطر زودباوری و سطحی‌نگری
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا أَنْ تُصیبُوا قَوْمًا بِجَهالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلى ما فَعَلْتُمْ نادِمینَ (حجرات، 6)
ای‌کسانی که ایمان آورده‌اید، اگر فاسقی برای شما خبری آورد، تحقیق کنید تا مبادا از روی بی‌اطلاعی تصمیم بگیرید و به قومی آسیب برسانید و سپس از کرده خود پشیمان شوید.
مدیران باید اهل تحقیق و بررسی باشند و از زودباوری و سطحی‌نگری، به شدت بپرهیزند.
مراجع بازرسی و نظارت نباید واحد باشد، بلکه در بسیاری از موارد، باید از چند منبع، موضوعات را بررسی نمود تا حقیقت آشکار گردد.
علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد. چنان که حضرت حق می‌فرماید: کاری نکنید که از کرده خود پشیمان شوید.
بیان دلیل و حکمت دستورات و ابلاغ‌های سازمانی، انگیزش افراد را برای انجام دستورات تقویت می‌کند.
احترام، زمینه‌سازی برای دستورات
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیِ اللّهِ وَ رَسُولِهِ... ( حجرات، 1)
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، در هیچ‌کاری، بر خدا و پیامبرش پیشی نگیرید.
پیش از دستور به کاری، ابتدا باید زمینه‌های روانی پذیرش را در مخاطب ایجاد کرد. جمله "یا أیّها الّذین آمنوا" به مؤمنان شخصیت می‌دهد و رابطه آنان را با خدا مستحکم می‌سازد؛ سپس به بیان دستور می‌پردازد.
